Sorularla bireysel emeklilik sistemi

- Bireysel emeklilik sistemi nedir?

Kişilerin tasarruflarını uzun vadeli yatırıma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde, yaşam standartlarını koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sağlayan özel bir emeklilik sistemi. Sistemden emeklilik hakkı elde edebilmek için en az 10 yıl katkı payı ödemek ve 56 yaşını doldurmak gerekiyor. Sisteme üyelik gönüllü. Bu alanda faaliyet gösteren 17 şirket bulunuyor.

- 1 Ocak itibariyle uygulanacak olan yeni sistemde vergi avantajının yerini alacak Devlet Katkısı uygulaması nedir?

Mevcut uygulamada gelir vergisine tabi olan kişiler, ödedikleri primleri her ay çalıştıkları şirketin İnsan Kaynakları (İK) veya muhasebesine veriyordu. Bu avantaj vergi dilimine göre maaşlarına ekleniyordu. Yeni düzenlemede ise gelir vergisine tabi olup olmadığına bakılmaksızın sisteme üye olan herkese devlet, katkı payı tutarının yüzde 25'i kadar ödeme yapacak. İK veya muhasebeye makbuz verilmeyecek. 1 Ocak itibariyle emeklilik şirketi üyeler adına ek bir hesap açacak ve 'devlet katkısı' burada görülecek. Örneğin, 100 TL ödeyen kişinin adına bu ek hesaba 25 TL ödenecek. Bu tutarları da ödediğiniz para gibi görebileceksiniz.

- Devlet Katkısı'ndan yararlanmak için bir işlem yapmalı mı?

Her şirket mevcut müşterileri adına Devlet Katkısı için bir hesap açacak. Bu konuda kişilerin birşey yapmasına gerek yok.

- Devlet Katkısı'nda yararlanmanın bir üst limiti var mı?

Katılımcıların yararlanabileceği azami devlet katkısının tutarı yıllık brüt asgari ücretin yüzde 25'i ile sınırlı. Örneğin, 2013 yılı için yıllık brüt asgari ücretin 12 bin TL olduğu varsayıldığında, sisteme üye olan kişilerin ödedikleri katkı payına bağlı olmak üzere 3 bin TL'ye kadar devlet katkısı alabilecekler. Bu rakam her yıl asgari ücret oranında artıyor.

- Farklı şirketlerde birden fazla sözleşmesi olanlar Devlet Katkısı'ndan nasıl faydalanacak?

Tüm sözleşmelere yapılan katkı payı ödemelerinin toplamının yüzde 25'ine denk gelen tutar (her katılımcı için yıllık brüt asgari ücretin yüzde 25'i ile sınırlı) kişinin adına açılmış hesaba aktarılacak. Bu işlemler Emeklilik Gözetim Merkezi'nin kontrolünde katılımcı bazında yapılacak.

- Devlet Katkısı'nı hak etmek için bir sınırlama getirildi mi?

Evet. 3 yıldan önce sistemden ayrılanlar, devlet katkısı hesabından yararlanamayacak. Kişilerin devlet katkısından yararlanabilmesi için bireysel emeklilik sisteminde en az 3 yıl kalması gerekiyor. 3 yıldan önce sistemden ayrılanlar, Devlet Katkısı hesabından yararlanamayacak. 3 yıl sonra sistemden ayrılanlar Devlet Katkısı'nın yüzde 15'ini, 6 yıldan sonra yüzde 35'ini, 10 yıldan (56 yaşını tamamlamayanlar) sonra ise ise yüzde 60'ını alabilecek. Devlet Katkısı'nın tamamını alabilmek için ise 10 yıl ödeme yapan ve 56 yaşını tamamlamak gerekiyor.

- Mevcut katılımcılarının sistemde geçirdikleri süre Devlet Katkısı'nı alırken dikkate alınacak mı?

Evet. 1 Ocak 2013 tarihine kadar sistemde üç yıldan fazla altı yıldan az bulunanlara 1 yıl, 6 yıldan fazla 10 yıldan az bulunanlara 2 yıl, 10 yıldan fazla bulunanlara 3 yıl Devlet Katkısı hak ediş süresi eklenecek. Örneğin, bireysel emeklilik sistemine 2008 tarihinde üye oldunuz ve sözleşmeniz halen devam ediyor. 1 Ocak 2013'ten itibaren Devlet Katkısı almaya başladınız. Sistemden ayrılmak istediğinizde, 1 Ocak 2016'dan itibaren devlet katkısının yüzde 15'ini, 2018'de yüzde 35'ini, 2022'de yüzde 60'ını, 56 yaşını tamamladıktan sonra ise yüzde 100'ünü hak edebilirsiniz.

- Sistemden çıkarken kesinti yapılıyor mu?

Yeni uygulamada, sistemden ayrılırken uygulanan gelir vergisi sadece getiriden alınacak. Buna göre, 10 yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek sisteminden ayrılanların elde ettikleri gelir üzerinden yüzde 15, 10 yıl katkı payı ödemiş olmakla birlikte 56 yaşını tamamlamadan sistemden ayrılanların elde ettikleri gelirden yüzde 10 stopaj kesintisi uygulanacak. Emeklilik hakkı kazanan kişilerin yanı sıra vefat, maluliyet gibi durumlarda toplu para alımında sadece elde edilen gelir üzerinden yüzde 5 stopaj kesilecek.

- Ödemelere ara verilebilir mi?

Bireysel emeklilik üyeleri ödemelere ara verebilir. Ancak, emeklilik şirketleri, kişilerin birikimlerinden ara verilen her ay için 2 TL'yi aşmayacak şekilde ek yönetim gider kesintisi alabilecek.

- Şirket değiştirilebilir mi?

Sistemde iki yıl kalan kişiler şirket değişikliği yapabilir. Değiştirdikleri şirkette de en az bir yıl kaldıktan sonra tekrar başka bir şirkete gidebilir.

- Emeklilik fon seçimini nasıl yapmalı?

Sisteme üye olan herkese şirketler, nasıl bir yatırımı tercih ettiğini analiz ediyor. Yatırımların 'riskli mi? Muhafazakar mı?' yapılması gerektiği konusunda yönlendiriyor. Buna göre, şirketin planlarından biri seçilir.

- Bu fonlarda daha sonra değişiklik yapılabilir mi?

Kişilerin yılda 6 kez yatırım yaptıkları fonlarda değişiklik yapma hakkı var. Emeklilik planları ise yılda en fazla 4 kez değiştirebilir.

- Emeklilik fonlarında kesintiler var mı?

Emeklilik fonlarında yönetim gider kesintisi ve fon işletim gideri bulunuyor. Yeni sistemde yönetim gider kesintisi azami yüzde 2, yıllık fon işletim gideri de en yüksek yüzde 2.28 olarak belirlendi. Ancak, bu oranlar şirketten şirkete değişiklik gösteriyor.

- Giriş aidatı alınıyor mu?

Sisteme ilk girişte peşin alınan giriş aidatı, aylık brüt asgari ücretin yüzde 10'unu aşmayacak şekilde belirlendi. Sistemde 3 yılını doldurarak ayrılanlar aylık brüt asgari ücretin yüzde 75'i, 6 yılı dolduranlar yüzde 50'si, 10 yılını dolduran ancak 56 yaşını tamamlamayanlar ise ise brüt asgari ücretin yüzde 25'ini aşmayacak oranda giriş aidatı ödeyecek. Emeklilik hakkı kazananlardan ise giriş aidatı alınmayacak. Birden fazla sözleşme varsa sadece ilk sözleşme için giriş aidatı ödenecek.

- Kısa vadeli birikim için sisteme üye olunmalı mı?

Sistem uzun vadeli bir yatırım ve tasarruf sistemi olarak tasarlandı. Yeni sistemde stopaj sadece getiriden yapılma bile, erken ayrılma durumunda kesinti oranları yüksek. Sistem uzun vadeli yatırım düşünenler için avantajlı.